Mae Arolwg Daearegol Prydain wedi nodi sawl ardal yn y DU, gan gynnwys ardaloedd mawr o ogledd-orllewin Cymru, sydd â’r potensial ar gyfer deunyddiau crai hanfodol fel lithiwm a graffit, yn ôl adroddiad newydd. Mae’r adroddiad, a gynhyrchwyd ar gyfer y Critical Minerals Intelligence Centre (CMIC), yn asesiad ar raddfa genedlaethol o botensial daearegol deunyddiau crai hanfodol yn y DU. Mae’n cynrychioli un o’r camau cyntaf yn strategaeth mwynau hollbwysig Llywodraeth y DU, sy’n anelu at wneud y DU yn fwy gwydn i amhariad mewn cadwyni cyflenwi mwynau hollbwysig drwy gyflymu twf gallu domestig.
Mae’r pwyntiau allweddol o’r adroddiad fel a ganlyn:
- Mwynau yw deunyddiau crai hanfodol sy’n bwysig yn economaidd ac sy’n wynebu’r perygl mwyaf o darfu ar y gadwyn gyflenwi, fel y rhai sydd eu hangen ar gyfer trawsnewid ynni glân fel batris a lled-ddargludyddion.
- Mae gan y DU 18 o fetelau a mwynau ar ei rhestr deunyddiau crai hanfodol, gyda chwe deunydd arall yn cael eu dosbarthu fel rhai sy’n fwy hanfodol.
- Mae’r adroddiad yn nodi rhannau helaeth o’r wlad fel darpar ddeunyddiau crai hanfodol, gydag wyth ardal wedi’u nodi fel rhai ‘arbennig o deilwng’ o fwy o ymchwil.
- Defnyddiodd BGS ddull systemau mwynau i nodi prosesau daearegol angenrheidiol i ffurfio dyddodion deunyddiau crai hanfodol a mapio’r meini prawf hyn yn erbyn y setiau data sydd ar gael yn y DU, gan gynnwys mapiau o ddaeareg, geocemeg pridd a gwaddod, a phresenoldeb mwynau.
- Mae’r adroddiad yn canolbwyntio ar y dystiolaeth ddaearegol ac nid yw’n ystyried cyfyngiadau posibl ar ddatblygu, er enghraifft lle mae ardaloedd o harddwch eithriadol, pentrefi a threfi, neu ystyriaethau amgylcheddol eraill.
- Mae gwledydd eraill fel Canada, UDA, Norwy, Sweden a’r Ffindir hefyd yn mapio eu potensial daearegol eu hunain ar gyfer deunyddiau crai hanfodol.
Mae awduron yr adroddiad yn awyddus i nodi bod angen llawer mwy o ymchwil, ac os bydd chwilwyr yn dod o hyd i dystiolaeth o adneuon deunyddiau crai hanfodol sy’n fasnachol hyfyw, bydd yn rhaid iddynt fynd drwy’r broses gynllunio.
